تشریفات صدور کالا
انجام تشریفات ترخیص کالاهای صادراتی از کشور براساس قانون امور گمرکی و آئین نامه اجرائی آن منوط به تنظیم اظهار نامه گمرکی و تسلیم آن به گمرک می‌باشد. اظهار کننده موظف است اسناد لازم را از قبیل سیاهه خرید، گواهی مبدأ، اسناد بانکی و سایر مجوزهای مورد نیاز که مقررات و قوانین مربوطه تعیین نموده است به اظهارنامه منضم نماید.
براساس قانون مقررات صادرات و واردات کالاهای صادراتی و وارداتی به سه گروه زیر تقسیم گردیده است:
- کالای مجاز: کالایی است که صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد.
- کالای مشروط: کالایی است که صدور یا ورود آن با کسب مجوزهای مربوطه امکان‌پذیر میشود.
- کالای ممنوع: کالایی است که صدور یا ورود آن به موجب شرع مقدس اسلام و یا به موجب قانون ممنوع می‌باشد.
کالایی که برای ورود یا صدور آن اظهارنامه گمرکی تسلیم گمرک گردیده است، به لحاظ انطباق با مندرجات اظهارنامه و اسناد و مدارک و قوانین مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد. و چنانچه مغایرتی وجود نداشته باشد نسبت به صدور پروانه گمرکی و ترخیص آن اقدام می‌گردد.
تشریفات گمرکی صدور برخی کالاهای خاص منحصراً در گمرکات ذیل انجام می گیرد:
- فرش در گمرکات غرب تهران، مهرآباد، کرمان، شیراز، کرمانشاه و مشهد
- پسته در گمرکات کرمان، غرب تهران و مهرآباد
- زعفران در گمرکات مشهد و مهرآباد
- پوست و روده و سالامبور در گمرک جنوب تهران
نظام گمرکی اطلاعات رایانه‌ای (نگار)
گمرک جمهوری اسلامی ایران ضمن تدوین برنامه‌ای جامع جهت اصلاح نظام سنتی خود، با همکاری ״برنامه عمران سازمان ملل متحد‟، تشریفات گمرکی مربوط به ترخیص کالا را تا حد ممکن، تسهیل نماید. و״کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد‟ مصمم گردید که سیستم موجود کامپیوتری خود را بهبود بخشیده به منظور تحقق این امر، بهره‌گیری از ״ نظام گمرکی اطلاعات رایانه‌ای ( نگار)‟ در دستور کار گمرک ایران قرار گرفت.
با عملیاتی شدن این سیستم در بخش صادرات از تاریخ (17/10/76) و متعاقب آن در بخش واردات از تاریخ (12/6/77) بسیاری از مراحل مربوط به تشریفات ترخیص کالا، به‌ویژه مواردی که نیاز به تصمیم‌گیری و نظر کارشناسی ندارد، از طریق رایانه صورت می‌گیرد و با توجه به برخورداری آن از قابلیتها و امتیازات مختلف و متعدد، از روش سنتی پیشین کاملاً متمایز و ممتاز می‌باشد.
در این زمینه می‌توان به برخی از مزایا و امتیازات این سیستم اشاره کرد:
- استفاده از فرم بین المللی سند واحد اداری (S.A.D) به عنوان اظهارنامه.
با توجه به کدگذاری اطلاعات و استفاده از جداول کنترلی مرجع که مشتمل برمشخصات افراد، کالاها، کشورها، می‌باشد، ورود این قبیل اطلاعات و گزارش‌گیری از آنها سریع‌تر و دقیق‌تر انجام میشود. - حذف نسخه‌های اضافی اظهارنامه و استفاده از یک فرم استاندارد.
- محاسبه وصولی‌های گمرک از طریق رایانه با حداکثر سرعت و دقت لازم.
- حذف دفتر کوتاژ و اختصاص شماره ثبت به وسیله رایانه
- حذف دفتر ژورنال و اختصاص شماره ثبت به وسیله رایانه
- کنترل مجوزهای لازم جهت ترخیص کالا از طریق ارائه کدهای مربوطه توسط سیستم.
- ارائه انواع گزارشات آماری، اقتصادی، تجاری و گمرکی در کوتاه‌ترین زمان ممکن.
- صدور پروانه ترخیص کالا از طریق رایانه
– علاوه برامتیازات یاد شده می‌توان به قابلیت ها و توانائیهای زیر هم اشاره نمود:
- امکان پرداخت حقوق و عوارض گمرکی از طریق سیستم الکترونیکی بانکی.
- امکان تعیین ارزیاب از طریق سیستم و تقسیم اظهارنامه‌ها در بین آنها
- امکان انتخاب مسیر ترخیص کالا براساس اطلاعات موجود در سیستم ( کانالهای سبز، زرد، آبی و قرمز)
- امکان کنترل ترانزیت کالا در مبدأ و مقصد از طریق رایانه
- امکان اظهار کالا از راه دور با استفاده از پست الکترونیکی (E-Mail) و تجهیزات مخابراتی.
- امکان کنترل ارزش کالا با استفاده از سوابق ارزش موجود در رایانه.
- امکان استفاده از حسابهای اعتباری و پیش‌پرداخت در برنامه حسابداری.
- امکان تبدیل اطلاعات اظهارنامه موجود در سیستم به کدهای EDI و فراهم آوردن زمینه مبادله الکترونیکی اطلاعات
- امکان استفاده از برنامه رایانه‌ای فهرست کل بار (مانیفست) جهت کنترل میزان کالاهای وارد شده و تسویه آنها از دفاتر انبار.
- امکان ایجاد ارتباط سیستمی با دفاتر حق‌العملکاران،بانکها، شرکتهای بیمه و مؤسسات حمل و نقل و فراهم آوردن زمینه ایجاد״ مرکز تجاری‟ و دستیابی به ״ تجارت بدون کاغذ‟ .
دستورالعمل اجرایی گردش اظهارنامه صادراتی در پروژه نگار جهت مراجعین
مرحله اول : ورود اطلاعات
صاحب کالا یا نماینده قانونی وی به بخش (ورود اطلاعات) مراجعه وبا در یافت فرم اولیه اظهار نامه مبادرت به ارائه اطلاعات در خواستی در متن و ظهر اظهار نامه می نماید ، همکاران گمرکی مستقر در این قسمت آماده کمک به مراجعین جهت رفع اشکالات و پاسخگویی به سئوالات مطروحه می باشند.
پس از تکمیل اظهار نامه اولیه و تحویل آن به قسمت ورود اطلاعات، اطلاعات اظهار نامه وارد سیستم میشود.
قابل ذکر است که اظهار کننده می بایست ارزش کالا و وجوهی را که خود محاسبه نموده به تفکیک در ظهر اظهار نامه مربوط به وارد کننده با توجه به کد های مندرج در جزوه سند واحد اداری (S.A.D) درج نماید که طبعأ این ارقام باید با ارقام محاسبه شده به وسیله کامپیوتر یکسان باشد.در صورت مغایرت این محاسبات با سایر اطلاعات وارد شده در سیستم، قبل از شروع مرحله بعدی می بایست این اختلافات مشخص و برطرف شود سیستم دارای قابلیت کنترل مشخصات صاحب کالا و اعتبار کارت بازرگانی وی می باشد. با ورود کد کالا سیستم کد اسناد و مجوزهای لازم برای صدور آن کالای خاص را در خانه 44 اظهار نامه وارد می کند که بایستی این کدها به وسیله کارشناسی تطبیق اسناد ملاحظه و از الصاق آن به اظهار نامه اطمینان حاصل نماید. پس از ورود اطلاعات وهمچنین ورود هزینه های متعلقه به کالا. کاربراظهار نامه موجود در سیستم را از طریق رایانه خود ورایانه مرکزی کنترل و پس از اخذ تائیدیه، نسبت به ذخیره نمودن اظهارنامه در رایانه کاربر و رایانه مرکزی اقدام می نماید (شماره ذخیره محلی توسط کاربر در قسمت بالای اظهار نامه یادداشت می شود ) رایانه مرکزی ضمن ذخیره نمودن اظهارنامه (شماره ذخیره در سرور) را در خانه شماره 7درج می کند.
در مراحل مختلف انجام تشریفات گمرکی، اظهار نامه توسط این شماره عطف و کد اظهار فراخوانی و عملیات لازم بر روی آن انجام می گیرد. پس از پایان مراحل مذکور، اظهار نامه چاپ و به ضمیمه اظهار نامه دستی به صاحب کالا یا نماینده قانونی وی تحویل داده می شود تا پس از مقابله وکنترل امضاء نماید.
چنانچه دراین مرحله مغایرتی مشاهده شود، کاربر توسط شماره ذخیره محلی، اظهار نامه را فراخوانی ونسبت به اصلاح آن اقدام و پس از کنترل محلی وکنترل با سرور، اظهار نامه قبلی را از رایانه محلی خود حذف واظهار نامه جدید اصلاح شده را جایگزین آن می کند.
مرحله دوم: پذیرش اظهار نامه
اظهار کننده اظهار نامه چاپی را به ضمیمه اسناد مورد لزوم (بر اساس کدهای مندرج در متن اظهار نامه) و فیش بانکی جهت رسیدگی به قسمت پذیرش اظهار نامه تسلیم می نماید.
در این قسمت تعلق اسناد به اظهار و وجود اسناد لازمه به صورت اجمالی مورد رسیدگی قرار می گیرد. مسئولیت صحت مندرجات اسناد و مدارک تسلیمی و کامل بودن آنها به عهده صاحب کالا می باشد.
پس از فراخوانی اظهار نامه از رایانه مرکزی و اقدام نمودن به عملیات ثبت(کوتاژ) ، درصورت مطابقت مندرجات متن اظهارنامه با اطلاعات موجود در رایانه مرکزی، سیستم نسبت به تخصیص یک شماره تحت عنوان شماره ثبت اظهارنامه (کوتاژ) عمل خواهد نمود، در غیر این صورت اظهارنامه جهت اصلاح یا تکمیل به اظهار کننده برگشت داده خواهد شد. در چنین حالتی اظهار کننده می بایست به واحد ورود اطلاعات مراجعه تا اصلاحات لازم در اظهار نامه وی انجام ویک چاپ جدید تهیه و به کار گرفته شود.
کالا از تاریخ پرداخت مبالغ تعیین شده در اظهار نامه، اظهار شده تلقی می شود. صاحب کالا تا قبل از اختصاص شماره ثبت به اظهار نامه توسط سیستم، حق هرگونه تغییر یا اصلاح اظهار نامه را دارد. پس از پذیرش اظهار نامه کلیه اسناد ارا ئه شده، به استثناء فیش بانکی به اظهار نامه الصاق و لاک و مهر میشود. سپس شماره ثبت در محل مربوطه (قسمت (الف) اظهار نامه چاپی) به طور دستی درج و اظهار نامه و اسناد ضمیمه به همراه یک برگ اظهار نامه (که به عنوان پروانه صادراتی مورد استفاده قرار می گیرد) جهت انجام عملیات ارزیابی به قسمت ارزیابی ارسال می گردد.
مرحله سوم : کنترلهای گمرکی
در این مرحله ارزیابی فیزیکی کا لا انجام می شود پس از ارزیابی، ارزیاب نسبت به ظهر نویسی اظهار نامه وهمچنین ظهر نویسی اظهار نامه نهایی (یا پروانه گمرکی) اقدام و آن را به رئیس سرویس ارزیابی صادرات ارائه می کند. رئیس سرویس ارزیابی توسط شماره عطف وکد اظهار کننده که در متن اظهار نامه نوشته شده اظهار نامه مربوطه را فراخوانی و به ارزیابی اظهار نامه توسط سیستم مبادرت نموده و شماره ارزیابی تعیین شده توسط سیستم را به صورت دستی در محل مربوطه (قسمت (ب) اظهار نامه) وارد و اظهار نامه را امضاء می کند.
چنانچه عملیات ارزیابی منجر به تغییراتی در اظهار نامه شود، رئیس سرویس ارزیابی یا کارشناس مربوطه نسبت به اصلاح اظهار نامه قبلی که منجر به ایجاد اظهار نامه جدیدی خواهد شد اقدام می کند. سپس اظهار نامه اصلاح شده در یک نسخه چاپ و ضمیمه اظهار نامه قبلی شده تا صاحب کالا پس از امضاء آن به رئیس سرویس ارزیابی مراجعه نموده و نسبت به ارزیابی سیستمی و امضاء آن اقدام کند.
مرحله چهارم: پرداخت و ترخیص
پس از ارزیابی سیستمی و امضاء اظهار نامه توسط رئیس سرویس ارزیابی، اظهار نامه و پروانه گمرکی ظهر نویسی شده و فیش بانکی به صندوق تحویل می شود. صندوقدار ابتدا اظهار نامه مربوطه را از سیستم فراخوانی و مبلغ فیش ارائه شده را با مبلغ محاسبه شده توسط سیستم در خانه 47 اظهار نامه مقابله می کند و در صورت تائید، رسید صندوق را بر اساس اطلاعات مندرج در خانه های اظهار نامه در رایانه تکمیل، و پس از کنترل و تائید چاپ و امضاء نموده، به اظهار کننده ارائه می دهد پس از آن فیش بانکی از اسناد جدا و شماره کوتاژ اظهار نامه را در ظهر فیش جهت برقراری ارتباط بین فیش اظهار نامه درج می کند.
سپس اقدام به چاپ پروانه گمرکی بروی اظهار نامه ظهر نویسی شده کرده آن را به همراه سایر اسناد واظهار نامه به استثنا، فیش بانکی جهت امضا، رئیس سرویس ارزیابی به قسمت کنترلهای گمرکی تحویل می نماید.